Józef Piłsudski - komendant Legionów Polskich, naczelnik państwa, jeden z ojców polskiej niepodległości i lider Polskiej Partii Socjalistycznej. Czy można powiedzieć, że socjalizm nie pasuje do wizerunku Marszałka? Czy wynika to z tego, że Piłsudskiego kojarzono z Organizacją Bojową PPS i ich terrorystycznymi akcjami? A może przyczynił się do tego przewrót majowy z 1926 roku i odejście naczelnika od lewicowych ideałów?

Józef Piłsudski wydał broszurę "Jak stałem się socjalistą", w której wyjaśnił przyczyny swojej fascynacji socjalizmem. Czy była to tylko moda środowiskowa? Prowadząc pismo PPS-u „Robotnik” nieprzychylnie reagował na napływającą od robotników korespondencję, uznając ich za donosicieli i ludzi pozbawionych intelektualnego zaplecza.

Postaramy się prześledzić ideowe wybory Józefa Piłsudskiego, zadając pytania o to, co miało wpływ na kształt ustroju II Rzeczpospolitej. W końcu wprowadzenie prawa wyborczego dla kobiet, 8-godzinnego dnia pracy, ubezpieczeń społecznych i powszechnej edukacji – to wszystko brało się z programu Polskiej Partii Socjalistycznej.

O tym wszystkim opowiemy w dzisiejszym podcaście Muzeum Historii Polski. Gościem odcinka jest dr Sebastian Adamkiewicz, historyk z Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl

Radio niepolskie i wrogie, a jego dziennikarze to "kadrowi pracownicy CIA" - tak przez lata rządzący w PRL komuniści mówili o Radiu Wolna Europa. Tymczasem jego twórcy, którymi byli polscy działacze emigracyjni widzieli w nim ratunek dla rodaków w kraju, poddanych komunistycznej indoktrynacji. Radio pozwalało dotrzeć do polskiego społeczeństwa z informacjami, o których rządzący nie chcieli wspominać.

Jednak oferta RWE była znacznie szersza. Słuchacze mogli słuchać programów poświęconych literaturze, muzyce czy stylowi życia. Zapewne także z tego powodu w okresach kryzysów politycznych RWE słuchało nawet 80% polskiego społeczeństwa. To najlepiej pokazuje jak ważną rolę radio to odegrało w czasach komunistycznej dyktatury.

Dlaczego komuniści tak zaciekle je zwalczali? Kim byli ludzie, którzy je stworzyli? Czym właściwie różniło się ono od mediów prezentujących Polakom komunistyczną propagandę? I czy wspierane przez Amerykanów Radio Wolna Europa realizowało polską rację stanu?

O tym wszystkim opowiemy w dzisiejszym podcaście Muzeum Historii Polski. Gościem odcinka jest prof. Rafał Habielski, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl

Jadwiga z Działyńskich Zamoyska nieprzypadkowo jest patronką roku 2023. To nietypowa, wymykająca się stereotypom postać – patriotka, dyplomatka, społecznie zaangażowana prekursorka, która pozostawiła po sobie bardzo cenny dorobek.

Jadwiga Zamoyska nie miała ochoty wpisać się w tradycyjną rolę kobiety właściwą jej epoce. Ze względu na swoje zainteresowania, wyjątkową zdolność do nauki języków obcych, angażowała się w misje dyplomatyczne. Wraz ze swoim mężem Władysławem była wytrwałą orędowniczką sprawy polskiej w Wielkiej Brytanii i w Imperium Osmańskim.

Angażowała się również w sprawy społeczne. W wielkopolskim Kórniku otworzyła wyjątkową szkołę dla dziewcząt ze wszystkich klas społecznych. Wprowadziła w niej rewolucyjny program, który zapewniał solidne, wszechstronne wykształcenie. Kim była Jadwiga Zamoyska? Dlaczego jej przykład również i dziś może stanowić inspirację? Co zdecydowało, że została patronką roku 2023 w naszym kraju?

Rozmawiają dr Michał Przeperski i jego gość, Agata Łysakowska-Trzoss z Fundacji Zakłady Kórnickie, doktorantka Wydziału Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl

Walki o Warszawę z września 1939 roku, upadek powstania warszawskiego, decyzja Hitlera o zrównaniu miasta z ziemią – to wszystko zadecydowało o tym, że polska stolica została zniszczona w niespotykanej skali.

Powstało pytanie, czy warto odbudować tak spustoszone miasto. Może lepiej byłoby przenieść stolicę do Łodzi, której zabudowa tak nie ucierpiała? Łódź kojarzyła się z ruchem robotniczym, co dla towarzyszy z Polskiej Partii Robotniczej miało znacznie. Ostatecznie ustalono, że Warszawa pozostanie stolicą i należy ją odbudować.

Ale jak miało to wyglądać? Czy przedwojenne z górą milionowe miasto miało być odbudowane, czy raczej przebudowane? Dlaczego władze komunistyczne znacjonalizowały ziemię w Warszawie? Kto zaprojektował nowe centrum polskiej stolicy? I ile pyłu wciągał statystyczny Warszawiak w początku lat pięćdziesiątych?

Rozmawiają dr Michał Przeperski i jego gość, dr. Andrzej Skalimowski z Instytutu Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk i Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl

Rasistowska ideologia nazistowskich Niemiec skazała miliony ludzi na śmierć. Okupacja niemiecka na ziemiach polskich była znacznie bardziej brutalna niż w innych państwach Europy. Za pomoc szukającym schronienia Żydom groziła kara śmierci. Mimo tego, znaleźli się tacy, którzy byli gotowi jej udzielić.

Bardzo trudno oszacować ilość osób, która ratowała Żydów. Z pewnością nie była to pomoc masowa. Miała jednak powszechny charakter, co znaczy, że byli w nią zaangażowani przedstawiciele różnych grupo społecznych, od chłopów po inteligentów.

W dzisiejszym podcaście przybliżymy tragiczne losy wyjątkowej rodziny Ulmów. Opowiemy o ich przedwojennym życiu, o zaangażowaniu w lokalne sprawy oraz wyjątkowych zainteresowaniach. Postaramy się wyjaśnić dlaczego zdecydowali się pomóc rodzinie Saula Goldmana. Przypomnimy też tragiczny dzień, w którym Niemcy rozstrzelali zarówno Goldmanów, jak i Ulmów.

Rozmawiają dr Michał Przeperski i jego gość, dr. Mateusz Szpytma z Instytutu Pamięci Narodowej.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl

Wojna, którą nazywamy polsko-bolszewicką nie została wypowiedziana przez żadną ze stron, ale zdaniem naszego gościa musiało do niej dojść. Lenin i jego towarzysze nie ukrywali swoich imperialnych ambicji. Chcieli rozniecić ogień rewolucji komunistycznej także w Europie Zachodniej. Na drodze stanęła jednak Warszawa, która dokonała niemożliwego.

Pamiętajmy, że dopiero co odrodzona Polska prowadziła w tym czasie wojnę z Ukrainą. Wydawało się, że skromne środki, jakimi wówczas dysponowała nie wystarczą na powstrzymanie Armii Czerwonej, której liczebność w pewnym momencie konfliktu sięgała 5 milionów żołnierzy. Wojsko Polskie dysponowało wówczas prawie pięciokrotnie mniejszymi zasobami.

Jak to było możliwe, że jednak wygraliśmy tę wojnę? Co zawdzięczamy Józefowi Piłsudskiemu, a co gen. Tadeuszowi Rozwadowskiemu, szefowi Sztabu Generalnego Wojska Polskiego? Dlaczego tak wielkie znaczenie mieli polscy ochotnicy? Wreszcie, co wyniknęło z tego konfliktu i czy rzeczywiście uchroniliśmy wiele państw przed komunistycznymi rewolucjami?

Rozmawiają dr Michał Przeperski i jego gość, prof. Janusz Odziemkowski z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl

Rzeczpospolita prowadziła wojny z Turcją przez prawie 250 lat. Wszyscy pamiętamy wielki triumf Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w 1683 roku, który zakończył kontynentalną potęgę Imperium Osmańskiego. Czy był to jeden z największych militarnych sukcesów dawnej Rzeczpospolitej?

Jak to się stało, że Turcja stała się imperium, którego ambicje sięgały daleko poza jej terytoria? Dlaczego wypowiedziała nam wojnę w latach 70. XVII wieku? Co to oznaczało dla Rzeczpospolitej i czy rzeczywiście musiało do tego dojść?

Wspomnimy o pierwszej bitwie pod Chocimiem z 1621 roku. Opowiemy o wojnie z Turcją z lat 70. XVII wieku. Przybliżymy postać Jana III Sobieskiego i innych czołowych polityków tego czasu.

Rozmawiają Cezary Korycki i jego gość, prof. Mirosław Nagielski z Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego (https://historia.uw.edu.pl/personel/miroslaw-nagielski).

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl

W naszej historii są rozdziały, o których wolelibyśmy nie pamiętać. Rokosze w Rzeczpospolitej były nie tylko politycznym buntem szlachty. Czasem, gdy sytuacja wymykała się spod kontroli przybierały postać wojny domowej. Ile w wystąpieniach szlachty było moralnie usprawiedliwionej walki o respektowanie przez króla praw, a ile warcholskiej ambicji kierujących nią magnatów?

Kiedy wybuchł pierwszy rokosz i dlaczego nazywamy go wojną kokoszą? Jak na wystąpienie szlachty zareagował Zygmunt Stary i jaki związek z tą sprawą miała jego małżonka?

W podcaście pomówimy również o dwóch słynnych buntach szlacheckich, które przerodziły się w wojny domowe. Kim byli liderzy tych dwóch wydarzeń - Zebrzydowski i Lubomirski? Kiedy się działy i co je różniło? Czy rzeczywiście rokosze z XVII wieku przyczyniły się do osłabienia Rzeczpospolitej?

Rozmawiają Cezary Korycki i jego gość, prof. Mirosław Nagielski z Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego (https://historia.uw.edu.pl/personel/miroslaw-nagielski).

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl

Propaganda odgrywała kluczową rolę w III Rzeszy. Stworzyła przekonującą opowieść o wielkości narodu niemieckiego zagrożonego przez wiecznych wrogów. Opowieść, w którą wielu Niemców uwierzyło. Rozniecenie nienawiści do Żydów, Rosjan, Polaków, licznych grup społecznych - to wszystko dorobek niemieckich propagandystów.

Ministerstwo Propagandy i Oświecenia Publicznego to tylko element rozbudowanej struktury aparatu propagandowego. W podcaście opowiemy o tym, co na nią się składało i kto w niej działał. Przypomnimy takie postaci jak Leni Riefenstahl, Karl Hanke czy Fritz Hippler - twórca obrzydliwego filmu pt. "Wieczny Żyd".

Zastanowimy się nad tym, jak nazistowska propaganda łączyła w sobie nowoczesność i tradycję. Do jakich motywów się odwoływano? Dlaczego poszukiwanie wroga wiązało się z kultem Adolfa Hitlera? Wreszcie, na czym polegał totalny charakter niemieckiej propagandy okresu III Rzeszy?

Rozmawiają dr Michał Przeperski i jego gość, prof. Eugeniusz Cezary Król, politolog i historyk zajmujący się XX-wieczną historią Niemiec.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl

Jego słowa usłyszał cały świat! A były to słowa straszne – o zagładzie Żydów, o niemieckich zbrodniach. Był świadkiem, który wszedł do warszawskiego getta i na własne oczy widział potworność Holokaustu. Tyle, że świat mu nie uwierzył, lub raczej uwierzyć nie chciał.

Kim był Jan Karski, a właściwie Jan Kozielewski? W jaki sposób związał się z Polskim Państwem Podziemnym i dlaczego wysłano go na tak niebezpieczną misję? Dlaczego był tak ważny i niebezpieczny dla konspiracji?

Opowiemy o wpadce, która doprowadziła do aresztowania naszego bohatera przez Gestapo. Brutalne śledztwo, któremu został poddany pozostawiło ślady do końca jego życia. Kto i dlaczego zorganizował jego ucieczkę?

W jaki sposób Karski przedostał się na Zachód? Dlaczego jego spotkanie z ministrem spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii zakończyło się dyplomatycznym zgrzytem i czy rzeczywiście prezydent Roosevelt był roztrzęsiony po rozmowie z nim?

Wspomnimy o pomyśle Jana Karskiego na hollywoodzki film o Polskim Państwie Podziemnym. Przypomnimy książkę jego autorstwa pt. "Tajne państwo. Opowieść o polskim Podziemiu", która okazała się wielkim wydawniczym sukcesem i sprzedała się w setkach tysięcy egzemplarzy w Stanach Zjednoczonych. Wreszcie, rzucimy światło na jego pełne tragizmu życie prywatne.

O niezwykle burzliwym życiu Jana Karskiego w podcaście z serii „1000 lat. Prześwietlenie” opowie Łukasz Starowieyski. Jego gościem jest Grzegorz Dumała z Muzeum Historii Polski.

Zdjęcie dzięki uprzejmości Archiwum Instytutu Hoovera w Kalifornii.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podcast zrealizowano w ramach zadania: kontynuacja i rozbudowa multimedialnego projektu informacyjno-edukacyjnego - Portal Historyczny Dzieje.pl